Toegankelijke websites bij lokale besturen
Laatste update: 31 augustus 2020
Met deze webpagina willen we je als lokale overheid informeren over de draagwijdte en de impact van de nieuwe Europese richtlijn over webtoegankelijkheid (en de omzetting ervan naar Vlaamse regelgeving). Waar mogelijk willen we je handvaten aanreiken om die richtlijn toe te passen en jouw websites en digitale toepassingen toegankelijk te maken.
Het internet is voor velen niet meer weg te denken uit hun leefwereld. Het is dé toegangspoort voor een stroom aan informatie en tal van diensten. Daarom is het belangrijker dan ooit dat websites en mobiele apps voor iedereen bruikbaar en verstaanbaar zijn. Des te meer wanneer we als overheid een digitale dienstverlening aanbieden en gebruik maken van digitale media om de burger te informeren.
Om te verzekeren dat websites en apps van overheden in de toekomst ook toegankelijk zouden zijn voor mensen met een visuele, auditieve of motorische beperking, ging op 22 december 2016 een Europese richtlijn webtoegankelijkheid van kracht. De richtlijn stelt toegankelijkheidseisen aan websites en mobiele toepassingen die overheidsinstanties verstrekken en die essentieel zijn voor de participatie van burgers in de economie en de samenleving. De verplichtingen van de richtlijn werden voor Vlaanderen opgenomen in het Bestuursdecreet.
Alle nieuwe websites moeten vanaf 23 september 2019, voldoen aan de nieuwe regelgeving. Eén jaar later, 23 september 2020, moeten alle overheidswebsites toegankelijk zijn.
Inhoud
Welke websites moeten voldoen?
De Europese Richtlijn is van toepassing op websites en mobiele applicaties van “overheidsinstanties” (art. 1, 1° en 2°). Onder de definitie van overheidsinstanties vallen sowieso de federale, Vlaamse en lokale overheden.
Alle websites en mobiele toepassingen van lokale besturen moeten dus de universele toegankelijkheidscriteria volgen. Maar toch zijn er enkele uitzonderingen die afhangen van het bereik of de termijn. Voor audiovisuele media en voor het intra- en extranet gelden bijvoorbeeld specifieke bepalingen (zie verder).
Sommige instellingen en private organisaties vallen ook onder het toepassingsgebied als ze aan deze kenmerken voldoen:
- opgericht zijn met als doel te voorzien in behoeften van algemeen belang (niet van industriële of commerciële aard), EN;
- rechtspersoonlijkheid bezitten, EN;
- voor het merendeel door de overheden gefinancierd worden, een beheer hebben dat onder toezicht staat van die overheden of over een bestuursorgaan/toezichtsorgaan beschikken waarvan meer dan de helft van de leden bestaat uit vertegenwoordigers van overheden of andere publiekrechtelijke instanties;
- NGO’s vallen pas onder het toepassingsgebied als ze essentiële, publieke diensten of specifieke diensten verstrekken voor mensen met een handicap.
Voor overheidsorganisaties, zoals bijvoorbeeld een privaatrechtelijk gemeentelijk agentschap, speelt die bijkomende voorwaarde geen rol.
Het is dus belangrijk om de financiering na te gaan van de organisaties die jouw bestuur subsidieert (tip: je kan de toegankelijkheid van hun website als een financieringscriterium opnemen).
terug naar het overzicht
Waarom toegankelijk?
Webtoegankelijkheid betekent dat websites en apps toegankelijk en bruikbaar zijn voor iedereen.
Mensen met een handicap (circa 15% van de populatie) moeten altijd en overal de nodige informatie kunnen vinden op onze websites. De toegankelijkheid van een website is niet alleen cruciaal voor blinde en slechtziende personen of voor mensen met een beperkte handfunctie. De overige 85% van de bevolking heeft ook baat bij toegankelijke websites en mobiele toepassingen. Een steeds grotere groep ouderen groeide bijvoorbeeld niet op in het digitale tijdperk, maar wordt wel geconfronteerd met een radicaal digitale samenleving én overheid. Ook digitale surfers en mensen met een andere moedertaal hebben baat bij toegankelijke websites, die informatie overzichtelijk en eenduidig weergeven.
Wanneer gaat het mis met digitale toegankelijkheid?
Een paar voorbeelden:
-Bijvoorbeeld wanneer een website witte tekst op een lichtblauwe achtergrond aanbiedt - onleesbaar voor slechtzienden.
-Als een illustratieve grafiek geen tekstuele beschrijving bevat – zodat de hulpsoftware van een blinde bezoeker niets kan voorlezen.
-Of als een video geen ondertiteling heeft en daarmee onbegrijpelijk wordt voor een dove of slechthorende.
Een betere toegankelijkheid verhoogt de algemene gebruiksvriendelijkheid. Zoekmachines zoals Google pikken toegankelijke websites bovendien gemakkelijker open.
terug naar het overzicht
Tegen wanneer moeten websites toegankelijk zijn?
- Bestaande websites moeten toegankelijk zijn vanaf 23 september 2020.
- Nieuwe websites moeten toegankelijk zijn vanaf 23 september 2019
(onder nieuwe website verstaat ABB elke website die na 23 september 2018 online gaat).
- Apps hebben tot 22 juli 2021 de tijd om toegankelijk te zijn.
terug naar het overzicht
Aan welke toegankelijkheidscriteria moeten de websites voldoen?
Overheidswebsites moeten zo toegankelijk mogelijk zijn. De Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) vormen een goede leidraad. Die criteria maken websites en hun inhoud toegankelijker. Als je website niveau AA van de WCAG-normen haalt, ben je voor het grootste deel van de gebruikers toegankelijk.
In de praktijk betekent dat dat je webcontent waarneembaar, bruikbaar, begrijpelijk en robuust moet zijn; de 4 basisprincipes waarop de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG), versie 2.1 gebaseerd zijn. Dit zijn bovendien de criteria waarnaar de Europese richtlijn over webtoegankelijkheid van overheidswebsites verwijst.
terug naar het overzicht
Zijn er onderdelen van een website die niet moeten voldoen?
Volgende content van websites of apps moet niet voldoen aan de toegankelijkheidsvereisten:
- kantoorbestandsformaten (die in essentie niet bedoeld zijn voor gebruik op internet, maar daar wel op geplaatst worden) die vóór 23 september 2018 op de website werden geplaatst,tenzij deze informatie bevatten die nodig is voor de actieve administratieve processen van de overheidsinstantie
Bijvoorbeeld pdf-documenten die voor 23/9/2018 online werden geplaatst, tenzij deze bijvoorbeeld informatie over de sollicitatieprocedures bij het lokale bestuur bevatten
- live uitgezonden, op tijd gebaseerd media
Bijvoorbeeld live audio en/of videoreportage
- tot 23 september 2020 bestaat er nog een uitzondering voor vooraf opgenomen op tijd gebaseerde media. Daarna geldt deze uitzondering niet meer.
Bijvoorbeeld een promotie- of campagnefilmpje
- Inhoud die van derden afkomstig is, die de lokale overheid niet heeft gefinancierd of ontwikkeld en ook niet beheert
Bijvoorbeeld een automatisch ingevoerde advertentie of blog
- archieven, voor zover deze alleen inhoud bevatten die niet noodzakelijk is voor actieve administratieve processen (en niet meer worden bijgewerkt na 23 september 2019)
- online kaarten en –karteringsdiensten, voor zover bij voor navigatie bestemde kaarten, essentiële informatie op een toegankelijke, digitale wijze wordt verstrekt
Bijvoorbeeld een kaartje met de ligging van het gemeentebestuur. Wanneer bijvoorbeeld de bereikbaarheid van het gemeentebestuur op kaart wordt aangeduid moet in een alternatieve toegankelijke beschrijving worden voorzien
- reproducties van stukken uit erfgoedcollecties die niet volledig toegankelijk kunnen worden gemaakt (vb. in functie van de bewaring van het stuk, de authenticiteit van de reproductie, gebrek aan geautomatiseerde en kostenefficiënte oplossing om teksten om te zetten,… )
Bijvoorbeeld een scan van een oud manuscript
- inhoud van websites die alleen beschikbaar is voor een beperkt aantal personen tot dergelijke websites ingrijpend herzien worden. Deze uitzondering geldt niet meer na 23 september 2019.
Bijvoorbeeld het intranet van de administratieve gemeentedienst
- content die alleen te vinden is op mobiele toestellen of specifieke useragents daarvoor en die ontwikkeld werd voor een gesloten gebruikersgroep of specifiek gebruik en niet beschikbaar is voor of gebruikt wordt door het brede publiek
Bijvoorbeeld de applicatie voor parkeerwachters
Onevenredige last
Naast deze uitzonderingen kan een lokaal bestuur ook oordelen dat het een onevenredige last is om bepaalde delen van een website of mobiele applicatie toegankelijk te maken, conform de voorschriften van de richtlijn. Met deze criteria moet je dan rekening houden:
- de omvang, de middelen en de aard van de betrokken overheidsinstantie, en;
- de geraamde kosten en baten voor de betrokken overheidsinstantie in verhouding tot de geraamde voordelen voor personen met een beperking. Daarbij moet je de frequentie en de duur van het gebruik van de specifieke website of mobiele toepassing inschatten.
Een lokaal bestuur dat bepaalde delen van de website niet toegankelijk maakt om die reden, moet dat vermelden in een toegankelijkheidsverklaring (zie verder). Voor de ontoegankelijke delen moet het bestuur zoveel mogelijk toegankelijke alternatieven voorzien. Een gebrek aan prioriteit, tijd of kennis vormen geen geldige reden om aan te geven dat er sprake is van een onevenredige last.
De Vlaamse Regering kan in de toekomst nog bijkomende regels vastleggen voor de beoordeling van de onevenredige last en voor de modaliteiten van de toegankelijkheidsverklaring.
terug naar het overzicht
Wat met extern gebouwde websites?
Lokale besturen die extern een website laten maken, nemen de toegankelijkheid van de website best mee op als een vereiste in het bestek. Op de website van de afdeling Aankoopcentrale en Overheidsopdrachten van de Vlaamse overheid vind je tekstvoorbeelden en suggesties. Deze tekst is geschreven voor entiteiten van de Vlaamse overheid, maar de voorbeelden zijn even goed toepasbaar binnen de context van lokale besturen. Enkel de passages "Webcomponenten" en "Webplatform" zijn op dit moment nog niet van toepassing bij lokale besturen.
terug naar het overzicht
Een toegankelijkheidsverklaring?
Elke website moet een toegankelijkheidsverklaring kunnen voorleggen. Die legt gedetailleerd en duidelijk uit in welke mate de website voldoet aan de toegankelijkheidsnormen.
Om een toegankelijkheidsverklaring conform aan de voorschriften van de Europese richtlijn te helpen opstellen heeft de federale overheidsdienst BOSA een digitale assistent ontwikkeld die je stap voor stap langs alle noodzakelijke elementen begeleidt.
Instructies bij de verklaring:
- Cursief gedrukte tekst moet naargelang van het geval door de overheidsinstantie worden geschrapt en/of gewijzigd.
- Alle eindnoten moeten worden geschrapt vóór publicatie van de toegankelijkheidsverklaring.
De toegankelijkheidsverklaring moet gemakkelijk te vinden zijn voor de gebruiker. Een link naar de toegankelijkheidsverklaring moet een prominente plaats krijgen op de homepage van de website of op elke webpagina beschikbaar worden gesteld, bijvoorbeeld in een statische header of footer. Voor de toegankelijkheidsverklaring kan een gestandaardiseerde URL worden gebruikt. Voor mobiele toepassingen moet de toegankelijkheidsverklaring worden geplaatst zoals aangegeven in artikel 7, lid 1, van Richtlijn (EU) 2016/2102. De toegankelijkheidsverklaring kan ook beschikbaar zijn in de mobiele applicatie.
terug naar het overzicht
Toezicht en rapportage?
Elke bezoeker van jouw website kan je melden wat er niet toegankelijk is. Hij doet dat met het feedbackmechanisme dat je hem of haar in de toegankelijkheidsverklaring aanreikt. Wanneer de betrokkene niet tevreden is met het antwoord of de oplossing die je biedt, kan hij een klacht indienen met de bestaande formele klachtenprocedures voor de lokale besturen.
België moet jaarlijks rapporteren aan Europa (een eerste keer in 2021) hoe het gesteld is met de toepassing van de Webtoegankelijkheidsrichtlijn. De Europese Commissie werkte intussen een gemeenschappelijke toezichts- en rapportagemethodiek uit. Wij houden je op de hoogte wanneer België en/of Vlaanderen verdere praktische beslissingen nemen omtrent de monitoring en rapportage.
terug naar het overzicht